در این پروژه  در دو فایل ، به صورت گزارش Word  در  17 صفحه و ارائه پاورپوینت در 27 اسلاید ، به بررسی اولویت های توسعه صادرات و تأثیر آن در توسعه‌ی منطقه آزاد پرداخته است.

در ادامه می توانید مواردی که در گزارش مورد نظر قرار گرفته است را مشاهده نمایید :

• مقدمه
• بیان مسئله
• مبانی نظری و پیشینه تحقیق
  • تجارب جهانی
  • تعریف منطقه آزاد
  • رابطه مناطق آزاد تجاری با توسعه منطقه ای
  • اهداف و عملکرد مناطق آزاد جهان
• روش تحقیق
• محدوده مورد مطالعه
• بحث و تحلیل موضوع
  • تأثیر منطقه آزاد ارس بر بافت شهر جلفا
  • میزان واردات و صادرات منطقه آزاد ارس
  • شناسایی اولویت های توسعه صادرات
  • شناسایی شاخص های نهائی
  • تعیین اولویت عناصر مدل با استفاده از تکنیک AHP
  • تعیین اولویت معیارهای اصلی بر اساس هدف
  • مقایسه و تعیین اولویت زیرمعیارها
  • تعیین اولویت زیرمعیارهای اقتصادی
  • تعیین وزن نهائی با عناصر تکنیک AHP
• جمع بندی و نتیجه گیری
• منابع

منطقه آزاد، محدوده حراست شده بندری و غیر بندری است که از شمول برخی از مقررات جاری عمومی کشور متبوع خارج بوده و با استفاده از مزایایی مانند بخشودگی مالیاتی و عوارض گمرکی و معافیت از مقررات ویژه صادرات و واردات با جذب سرمایه گذاری خارجی و جذب تکنولوژی مدرن به عنوان دو هدف عمده به توسعه سرزمین اصلی کمک می نماید .

یکی از ابزارهای مناسب برای جذب سرمایه گذاری خارجی، ایجاد مناطق آزاد تجاری می‌باشد. در ایران بر اساس قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، به دولت اجازه داده شد که با استفاده از ایجاد مناطق آزاد تجاری، به ایجاد صنایع و انتقال فناوری کمک نموده و صادرات کشور را افزایش دهد. این مناطق در صورت توفیق میتوانند سرمایه های خارجی را برای گسترش صنعت صادرات گرا، انتقال تکنولوژی و ایجاد فرصتهای شغلی مناسب به کار برند و اقتصاد بسته و ناکارای داخلی را به اقتصاد بین المللی گره بزنند. لذا ایجاد و توسعه‌ی مناطق آزاد تجاری میتواند به عنوان یک خط مشی سریع، و راهی میانبر برای تحقق اهدافی چون جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و صنعتی شدن سریع به منظور توسعه‌ی صادرات غیرنفتی مورد استفاده قرار گیرد.

بنابر مواردی که در بالا بیان شد ، در این پروژه تصمیم بر بررسی اولویتهای توسعه صادرات و تأثیر آن در توسعه‌ی منطقه آزاد  گرفته شد . برای مطالعه دقیق تر این مورد ، محدوده ای انتخاب شد تا تاثیرات صادرات بر منطقه آزاد به شکل درستی قابل اندازه گیری باشد . منطقه آزاد ارس یا جلفا ، به این منظور ، انتخاب شد .

منطقه آزاد ارس در شمال غرب کشور در استان آذربایجان شرقی، در 137 کیلومتری شهر تبریز و هم مرز با کشورهای جمهوری آذربایجان، نخجوان و ارمنستان، بخشهایی از شهرستانهای جلفا و کلیبر را شامل میشود. وجود خطوط ارتباطی با اروپا و منطقه قفقاز و ترکیه، پیشینه ی تاریخی اقتصادی قابل توجه ، اقلیم مناسب ، منابع غنی آب و پتانسل های بالا به یکی از مهمترین مناطق آزاد ایران تبدیل شده است، این منطقه در چهارراه ارتباطی شمال به جنوب و شرق به غرب قرار گرفته است و به عنوان پل ارتباطی آسیا به اروپا می تواند با جذب واحد های صنعتی تولیدی فعال در انتقال تکنولوژی از شمال به جنوب اروپا، خدمات از شرق به غرب آسیا به اروپا نقش مهمی ایفا نماید.

از دلایلی که اهمیت انتخاب این موضوع را تشدید می کند می توان به افزایش میزان مهاجرت از استان آذربایجان شرقی به سایر شهرها و استانهای صنعتی کشور به دلیل کمبود و فقدان مشاغل و خدمات صنعتی اشاره کرد این در حالی است که منطقه آزاد تجاری صنعتی ارس با ایجاد شهرک های صنعتی و ارائه خدمات در این زمینه می تواند باعث افزایش اشتغال شده و متعاقباً از میزان افزایش مهاجرت جلوگیری کند. از دیگر دلایل حائز اهمیت می توان به نقش منطقه آزاد در تولید و صادرات محصولات غیر نفتی اشاره داشت که این امر از اتکاءکامل به صادرات تک محصولی (نفت) ممانعت به عمل می آورد و منجر به رشد اقتصادی اجتماعی و افزایش تنوع در زمینه تولید محصولات جدید می شود در نهایت این عوامل  منجر به پسایندهای جغرافیایی و منطقه ای میشود و باعث بسط سرمایه داری شده و میزان سرمایه گذاری را نیز افزایش می دهد.

اهداف منطقه آزاد تجاری ارس را می توان در موارد زیر بیان کرد :

• ایجاد فرصتهای شغلی جدید
• اجرای سیاستهای توسعه منطقه ای و ایجاد قطبهای اقتصادی
• تأمین درآمدهای ارزی از طریق ایجاد ارزش افزوده
• دستیابی به دانش فنی و تکنولوژی و ارتقاء سطح مهارت کارگری و همچنین مدیریتهای کارگری و بازرگانی
• توسعه ناحیهای و محرومیت زدایی
• افزایش حجم تجارت شامل صادرات و واردات
• کاهش هزینه های وارداتی مواد اولیه و حمایت از صنایع داخلی و کمک به جهانی شدن سرمایهها
• تجربه اندوزی در زمینه استراتژی نوین صنعتی شدن

منطقه آزاد ارس با صادرات به بیش از 30 کشور، در چند سال اخیر مهمترین منطقه آزاد بوده که بیشترین سهم صادرات آن به ترتیب 4 کشور ترکیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان و پاکستان بوده است.

شاخص های نهائی

با توجه به مبانی نظری و عوامل تأثیر گذار در صادرات کشور و منطقه، مهمترین عوامل موثر بر توسعه صادرات شرکت های فعال در منطقه آزاد ارس عبارتند از معیار اقتصادی، معیار سیاسی و معیار پتانسیل بازار. برای هر یک از این معیارها تعدادی زیر معیار شناسایی شده است. در مجموع 3 معیار اصلی و 11 زیرمعیار به عنوان عوامل موثر بر توسعه صادرات مورد بررسی قرار گرفته است. معیارها و زیرمعیارهای پژوهش در جدول آمده است.

بررسی اولویت های توسعه صادرات

نتایج آزمون فرضیه نشان داد که از بین عوامل سیاسی دو عامل روابط دیپلماتیک و سیاست های داخلی بیشترین تاثیر را بر توسعه صادرات در منطقه آزاد ارس دارد به عبارت دیگر روابط سیاسی به مناسب بودن روابط سیاسی ایران با کشور مورد نظر و محدودیت های اعمال شده بر روابط آزاد تجاری بین دو کشور اشاره دارد و عامل سیاست های داخلی موثر بر فعالیت های تجاری اشاره به عدم توافقات داخلی بر سر جذب و چگونگی جذب سرمایه های خارجی اشاره دارد که با توسعه روابط سیاسی بین کشورها و همچنین توجه بیشتر دولت مردان در زمینه جذب سرمایه های خارجی را میتوان در منطقه آزاد ارس بهبود بخشید.

از طرف دیگر مقایسه نتایج نشان می دهد که همه عوامل تاثیر یکسانی بر توسعه صادرات ندارند و عامل سیاسی تاثیر بیشتری در توسعه صادرات سهیم است. همچنین نتایج نشان داد که از بین عوامل اقتصادی عامل نوسانات ارز بیشترین تاثیر را بر توسعه صادرات داشت و بیانگر این است که توسعه صادرات در منطقه آزاد ارس بر پایه نوسانات ارزی آسیب پذیر است. لذا با ایجاد ثبات اقتصادی می توان نوسانات ارز را در کشور کاهش داد که این مسئله از طریق توسعه صادرات پایدار ایجاد می گردد و نتایج عوامل پتانسیل بازار مولفه رقابت در بازار بیشترین تاثیر را در توسعه صادرات دارد. بنابراین رقابت در بازار خارجی اشاره به تقاضای بازار و شدت رقابت موجود در آن بازار از قبیل نوع و تعداد کالاهای رقبا، سهم بازار رقبا، مزیت ها و نقاط ضعف رقبا و سطح قیمت محصول رقبا اشاره دارد.

برای مطالعه دقیق تر بخش های مختلف این پژوهش ، و مراحل مختلف AHP ، می توانید به فایل گزارش ، مراجعه کنید .

منابع مورد استفاده در این پژوهش به شرح زیر است :

• آمار نامه نفوس و مسکن.(1385،1390،1395). مرکز آمار کشور
• اکبری، ویدا، اسفهلانی، نیکی.(2017). بررسی اولویت بندی عوامل اقتصادی، سیاسی و پتانسیل بازار بر توسعه صادرات شرکتهای فعال در منطقه آزاد ارس
• پورداداش، امیر، ملازاده، مهدی.(1395). نقش منطقه آزاد ارس در توسعه کالبدی شهر جلفا
• لیوارجانی، سپیده، معصومی، زاهد. (1395). ارزیابی تحقق اهداف اقتصادی اجتماعی منطقه آزاد ارس و ارائه راهبردهای توسعه ی منطقه
• مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران. (1385). طرح تدوین سند راهبردی توسعه ی منطقه ی آزاد تجاری صنعتی ارس، ج 1و 1، جلفا: سازمان منطقه ی آزاد تجاری صنعتی ارس.