در این پژوهش ، در 26 اسلاید ، به  معرفی و بررسی نظریه های کریستوفر الکساندر پرداخته شده است .

کریستوفر الکساندر از جمله بزرگترین نظریه پردازان معاصر معماری است که در سال 1936 میلادی در وین اتریش متولد گردید. وی در دانشگاه کمبریج انگلستان در دو رشته معماری و ریاضیات در مقطع کارشناسی تحصیل کرد و سپس به آمریکا رفت و موفق به اخذ درجه دکترای معماری از دانشگاه هاروارد شد. به خاطر پایان نامه دکترایش درباره ترکیب فرم، نخستین مدال طلای موسسه معماران آمریکا در رشته تحقیق را از آن خود ساخت. این پایان نامه بعداً به عنوان یادداشت‌هایی درباره ترکیب فرم به چاپ رسیده است.

در نظريات كريستوفر الكساندر دو جريان فكري عمده و متمايز ملاحظه مي گردد . وي ايده هاي قبلي خود را به طور كامل رد نمي كند بلكه آنها را بسط و پرورش مي دهد . نظريه هاي وي ابتدا براساس خردگرايي پايه گذاري شد. بعد ها در مسيري كاملاً متضاد و متفاوت گام نهاد، عرصه اي كه در آن توجه خاصي به رويكرد  كل نگر مبذول داشت و اكنون توجه وي بيشتر به ابعاد تجربي فرآيند هاي طراحي معطوف است.

در این پژوهش در چهاربخش ، به بررسی نظریات کریستوفر الکساندر پرداخته شده است :

• مرحله نخست: رويكرد خرد گرا (عقلي)
• مرحله دوم: تأكيد بر كليت
• مرحله سوم: توسعه زبان الگو
• مرحله آخر: ايجاد ساختارهاي زنده، منسجم و پيچيده

در ادامه به شرح مختصری از هرکدام از این موارد پرداخته شده است . شما مخاطبین عزیز می توانید برای دسترسی به اطلاعات تکمیلی ، به فایل ضمیمه این گزارش ، مراجعه کنید.

مرحله نخست: رويكرد خرد گرا (عقلي)

در كتاب يادداشت هايي بر تركيب فرم، الكساندر بر خردگرايي دكارت تكيه كرده و از آن براي حل مشكلا ت طراحي بهره مي جويد. اين كتاب با كمك نظريه مجموعه ها، نظريه گراف و استفاده از كامپيوتر به اتمام رسيد. در اين رويكرد مشكلات به كوچكترين اجزاء خود تقسيم مي شوند؛ هر جزء به صورت جداگانه بررسي و حل مي گردد و سپس در آخر براي رسيدن به راه حل نهايي، اجزاء با يكديگر تركيب مي گردند . الكساندر اظهار مي دارد بخش عمده طراحي فرم است و مشكل اصلي طراحي چگونگي هماهنگ ساختن فرم با زمينه است. فرم بخشي مهم از فرآيند طراحي است كه طراحان در تمامي مراحل طراحي بايد به آن اشراف داشته باشند.

الكساندر در كتاب يادداشت هايي بر تركيب فرم تلاش نمود تا به صورت كاملاً خردگرايانه از رياضيات نوين در تشريح فرآيند طراحي بهره گيرد. وي معتقد بود كه مشكلات و مسائل موجود در معماري و طراحي، از ناآگاهي طراحان در مورد ماهيت حقيقي مسائل و نيز نگرش نادرست آنان به منطق و رياضيات نشأت مي گيرد.

مرحله دوم: تأكيد بر كليت

الكساندر به سال 1965 مقاله اي با نام شهر يك درخت نيست، منتشر نمود . در اين مقاله مقايسه اي بين چندين شهر طراحي شده در سراسر دنيا كه ساختاري درخت گونه داشتند با شهرهاي طبيعي صورت گرفت . الكساندر نتيجه گيري نمود كه شهرهاي طراحي شده مانند شهر برازيليا در برزيل و شهر توكيو در ژاپن، آنگونه كه طراحان پيش بيني نموده اند عمل نمي كنند . اين به دليل آنست كه اين شهرها بر اساس اصولي منطقي طراحي شده بودند . وي دريافت شهرهاي سنتي كه به صورت ارگانيك رشد كرده و شكل گرفته اند واجد الگويي پيچيده با ساختار ي مشترك هستند . الكساندر اظهار داشت:براي ذهن بشر، مدل درخت ، آسان ترين شيوه استدلال است!

الكساندر در نهايت اين نتيجه را مطرح مي كند كه طراحان و برنامه ريزان شهري بايد در طراحي شهرها به روابط شبکه ای به حالت های درخت گونه توجه کنند.

الكساندر در كتاب شهر يك درخت نيست بر تأثيرات متقابل عابر پياده و ماشين تأكيد دارد و اينكه اين دو عملكرد چگونه مي توانند به صورت يك جفت، در تعامل با يكديگر، در شهر ايفاي نقش كنند .در ساختار نيمه شبكه اي به عدم تفكيك فضاهاي عابر پياده و وسايل نقليه با حفظ اولويت به فضاي عابرين پياده تأكيد شده است

مرحله سوم: توسعه زبان الگو

اين نظريه جديد در دو كتاب روش جاودانه ساختمان و زبان الگو بازتاب داشت . اين كتابها تأكيدي خاص بر تأثير متقابل مردم و محيط بر يكديگر دارند . نقاط مشترك فراواني نيز در اين دو كتاب به چشم مي خورد به طوريكه الكساندر ادعا مي كند الگو ها حقايقي ثابت و تغيير ناپذيرند؛ الگو ها تمامي راه هاي ممكن براي حل مشكلات ذكر شده را فراهم مي آورند؛ وي عنوان مي كند الگو ها از 5 هزار سال پيش تاكنون به عنوان طرحهاي اوليه شناخته شده بودند و همواره بخشي ازطبيعت آدمي بوده و هستند .

وي مقايسه جالبي ميان زبان الگو و زبان متداول (زباني كه مردم به كمك آن سخن مي گويند انجام مي دهد: به وسيله زبان الگو، مردم قادر به خلق يك تنوع نامحدود براي شهرها، ساختمان ها، فضاهاي شهري جديد و بي همتا هستند درست مانند زبان كه توانايي آفريدن جملات نامحدود و متنوع را داراست

كتاب زبان الگو، الگوهايي را ارائه مي دهد كه برمبناي آن مردم قادرند ساختمان ها و محيط هاي كالبدي خود را بسازند . وي 253 الگو عرضه مي كند كه مي توان آنها را به سه دسته اصلي تقسيم بندي كرد :

مرحله آخر: ايجاد ساختارهاي زنده، منسجم و پيچيده

كتاب طبيعت نظم كه طي بيش از 30 سال و بر اساس مشاهدات دقيق الكساندر از دنياي پيرامونش نگارش شده است، تمامي نظريه هاي او را از ابتدا تا كنون در برمي گيرد . هدف اصلي الكساندر در اين كتاب مطرح نمودن اين نظريه بوده كه چگونه پديده هاي مختلف با يكديگر ساختارهاي منسجم و زنده را ايجاد مي كنند.ساختارهايي كه در همه پديده هاي عالم هستي از اتمها گرفته تا كريستال ها (ميكروارگانيسم ها) و فرمهاي زنده و كهكشان ها (ماكروارگانيسم ها) مشترك است

در واقع هدف الكساندر در اين كتاب اشاره به فرآيند بجاي تأكيد بر فرم يا پلان است . همان گونه كه فرمهاي طبيعي با فرآيندهاي مشابه شكل گرفته و رشد پيدا مي كنند، توسعه محلات و شهرها نيز بايستي از اين فرآيندها تبعيت كند . الكساندر به دنبال ايجاد ساختارهايي زنده در مصنوعات و دست ساخته هاي بشري است . وي اين ساختارها را در درون ساختمانها و در مصنوعات بشري جستجو مي كند . ساختارهايي كه ادراك آنها ذهني بوده و با كمك شخص انسان و حس دروني او امكان ظهور پيدا مي كنند. در مجموعه طبيعت نظم وي به 3 جنبه حياتي و ضروري در پديده هاي پيرامونش تأكيد دارد. وي در اين چهار كتاب پيوندي عميق بين اين عوامل با یكديگر برقرار ساخته است :

15 اصل پيوند ناگسستني ماده و آگاهي كه منجر به ايجاد كليت واحد و يكپارچه مي شود، از مهمترين نتايج اين كتاب است . اين پانزده اصل الكساندر به شرح ذيل مي باشد . این 15 اصل به همراه تصویر مربوط به آنها در فایل پاورپوینت این پژوهش آمده است .

منابع مورد استفاده در این پژوهش به شرح زیر است :

• الكساندر، كريستوفر، ( 1384 )،"يادداشتهايي بر تركيب فرم"، ترجمه سعيد رزين مهر ،انتشارات روزنه ،تهران.
• الكساندر، كريستوفر ، ( 1381 )،" معماري و راز جاودانگي (راه بي زمان ساختن )"، ترجمه مهرداد قيومي بيدهندي، انتشارات دانشگاه
• شهيد بهشتي، تهران.
• الكساندر، كريستوفر و همكارانش، ( 1373 )،" نظريه جديد طراحي شهري"، ترجمه شركت مهندسين مشاور طاش،نشر انديشه ،تهران.
• مك لالين، جي برايان، ( 1385 )،" برنامه ريزي برنامه ريزي شهري و منطقه اي رويكرد سيستمي "، ترجمه دكتر فرح حبيب،
• انتشارات دانشگاه آزاد اسلامي، تهران.
• يار احمدي ،امير، ( 1378 )،" به سوي شهر سازي انسان گرا"، انتشارات شركت پردازش و برنامه ريزي شهري، تهران
• کتاب مرمت شهری دکتر حبیبی