در اقتصاد شهری مسائل مربوط به تخصيص عوامل تولید و توزیع در آمد واقعی در داخل و بین مناطق شهری، به طور عملی توضیح داده شود. به عبارت دیگر چگونگی تولید و توزیع کالا و خدمات نه تنها در داخل یک شهر، بلکه بین شهرها بررسی می شوند. بنابراین اقتصاد شهری و اقتصاد منطقه ای با هم پیوند خورده و در بسیاری از مطالعات، این دو شاخه علمی به صورت ترکیبی و تحت عنوان اقتصاد شهری و منطقه ای مورد بررسی قرار گرفته است (سولیوان، 1388: ۲۲).

در اقتصاد شهري سعی می شود، مسائل تخصیص عوامل تولید و توزیع درآمد واقعی (کالاو خدمات ) در داخل و بین مناطق شهري به طور علمی بررسی و توضیح داده شود. به عبارتی در این حوزه علمی، با استفاده از ابزارهاي اقتصادي، مسائل و مشکلات یک منطقه شهري را مورد ارزیابی قرار می دهند.(زنگنه شهرکی و حسینی،1392)

در سه دهه اخیر، اقتصاد شهری در ایران، همچون اقتصاد شهرهای آن، راه زوال را پیموده؛ زیرا به درستی یا به طور ماهوی درباره آن فکر نشده است. البته این راه زوال، به طور یکنواخت رو به سراشیبی نبوده بلکه فراز و فرود زیادی داشته است. (اطهاری، 1389) مسئله ای که موجب فقر شهری در شهرها شده است. فقر شهری که در ابعاد گوناگون در شهر خود را نشان داده است.

فقر شهری

کلانشهرها مراکز جذب اصلی جمعیتی کشور هستند. مراکزی که به دلیل جاذبه های (اقتصادی ، فرهنگی ، اجتماعی و...) متعدد مقاصد جذابی برای مهاجرت و سکونت به حساب می آیند. از زمان اصلاحات ارضی که موجب مهاجرت جمعیت گسترده روستاییان به شهرها شد ، تا امروز شهرها پذیرای جمعیت متفاوتی هستند. جمعیتی که از نقاط روستایی و شهرهای کوچک خود مهاجرت کرده و برای رسیدن به زندگی بهتر در کلانشهرها  استقرار می یابند.

این افراد به دلیل عدم تمکن مالی مناسب در مناطق حاشیه ای شهر سکونت پیدا میکنند در حالی که شغل اصلی آن ها در مرکز کلانشهر یا شهر اصلی قرار دارد.در طی سالیان اخیر جمعیت این قشر مدام در حال زیاد شدن است. جمعیتی که با درآمد اندک به حیات خود ادامه میدهند و در عین  حال به دلیل عدم اشتغال مناسب از مبدایی که از آن آمده اند عملا نمیتوانند از این شرایط رهایی یابند و مجبور به ادامه سکونت در حاشیه کلانشهرها هستند.

فقر شهري يك مسئله پيچيده اجتماعي، اقتصادي و فضايي است كه طي دهه گذشته يك تغيير جهت اساسي در مطالعات مربوط به آن داده رخ است كه اين امر عمدتاً به ضعف رويكردهاي پيشين در شناخت، بررسي و تبيين فقر مربوط میشود . روشهاي فعلي بررسي فقر و مقابله با آن عمدتاً بر روي فرد تمركز داشته و از يك چشمانداز گسترده اجتماعي و جغرافيايي به مسئله نمينگرند . مسائلي نظير فقر تنها يك مسئله فردي نيستند بلكه، درعين حال چالشي اجتماعي و محيطي نيز هستند. فقر و محروميت چيزي فراتر از تفاوت درآمد است و بر عوامل ديگري نظير فرصتهاي آموزشي، بهداشت، شرايط مسكن و... نيز بستگي دارد؛ و مهمتر اينكه نقش محيط در تعيين و شكلدادن به فقر و نابرابري تقريباً ناديده انگاشته شده است.(موحد، ولی نوری ، 1396)

حاشیه نشینی، اسکان غیررسمی، بافتهای فرسوده، بافت های قدیمی و تاریخی شهرها بازمانده از چرخه ی توسعه­ی شهرها، که امروزه مأمن مهاجران و فقیران شهری است، جلوه هایی از گستره های فقر شهری هستند (زنگانه و دیگران ، 1394 ). پرداختن به خصیصه های این گستره ها، تنها به جنبه های فیزیکی و معماری این پهنه ها ختم نمی شود، زیرا نقاطی که دچار انحطاط فیزیکی شده، با کاهش اجاره بها روبه رو است و از طرفی کاهش اجاره بها انحطاط فیزیکی را تشدید و از سوی دیگر رانده شدگان همه ی نقاط شهری را به خود جلب می کند. از این رو، انحطاط سازمان اجتماعی نیز متعاقب انحطاط فیزیکی رخ می دهد و جنبه های آسیب شناختی چه از نظر روانی چه اجتماعی، محیطی و بهداشتی در آنها مطرح می شود (پیران، ۱۳۷۴: ۵)، یکی از آثار و پیامدهای توسعه فیزیکی ناموزون و نامتعادل شهری که بر پایداری شهری تأثیری مخرب دارد، اسکان سکونتگاه های نسبتا نازل در سطح و حاشیه شهر است.

اما پاسخ به این راه حل باید چگونه باشد ؟ چگونه میتوان اثرات فقر شهری را کاهش داد یا از بین برد ؟

 جواب این مشکل در راهبرد توسعه شهر یا (CDS) نهفته است.

راهبرد توسعه شهری (CDS) به عنوان جدیدترین رویکرد در برنامه ریزی استراتژیک، یکی از دو رویکرد اصلی در ائتلاف شهرها و موضوع اصلی پيمان نامه ی آن می باشد.این رویکرد به عنوان یک نظریّه ی رویه ای محتوایی و به عنوان رویکردی نوین در برنامه ریزی شهری توسّط سازمان ائتلاف شهرها در سال 1999 با هدف کاهش فقر، توسعه ی پایدار، ارتقای مشارکت و ایجاد حکمرانی خوب شهری مطرح گردید(حاتمی نژاد و فرجی ملایی، 1390).

كاهش فقر شهري، اتخاذ راهبردهاي حمايتي از گروه هاي كم درآمد شهري و بهبود شرايط براساس توافقنامه اي كه با CDS محسوب میشوند. در اين شهرها، طرح CDS سكونتي از مهم ترين اهداف رويكرد سازمان ائتلاف شهرها داشته اند، در كوتا ه مدت (شش ماه) تهيه و تدوين شده است و نتايج اجراي آن ها نيز در كوتاه مدت در سطح شهرها و به ويژه در بخش سكونتگاه هاي غيررسمي نمايان شده اند. از نكات بسيار پراهميت در اين تجارب، مي توان به مشاركت فعالانه ساكنان و تهيه بخش عمده اي از امكانات اين طرحها (نيروي انساني، مديريت و مواد مصالح )، از طريق منابع محلي اشاره كرد(حیدری چیانه و رضاطبع ازگمی ، 1389).

برای دستیابی به متن کامل این مقاله تحلیلی در خصوص مسائل اقتصاد شهری ایران میتوانید آن را از لینک زیر تهیه نمایید.

فایل ورد حاضر در فرمت docx و در 11 صفحه خدمت شما عزیزان تقدیم میگردد.

منابع

1. اشرفی، یوسف ؛ و تيموری، ایرج؛ و فرهودی، رحمت اله ؛ و جعفری مهرآبادی، مریم ؛ و سالاروندیان، فاطمه (1389). CDS. نشریه ی علمی پژوهشی جغرافيا و برنامه ریزی) دانشگاه تبریز.سال 15 ، شماره 33 ، 1-33
2. اطهاری ،کمال ، 1389 ، اقتصادی شهری و اقتصاد شهر در ایران ، مجله اقتصاد شهر ، شماره 7 ، 57-65
3. بمانیان، محمدرضا هادی رضایی راد و مجید منصور رضایی، ۱۳۹۰، ارزیابی خصیصه های اقتصادی در شناسایی گستره های فقر شهری با استفاده از تکنیک Delph و AHP (شهر کاشمر)، فصلنامه ی مدیریت شهری، بهار و تابستان، ۹: ۱-۱۷
4. پیران، پرویز (1374) ، شهرنشینی شتابان و ناهمگون ، مجله اطلاعت سیاسی اقتصادی ، شماره 3 ، 31-36
5. حاتمی نژاد، حسين؛ و سيف الدینی، فرانک؛ و ميره، محمّد ( 1385 ). بررسی شاخص های مسکن غيررسمی در ایران، نمونه ی موردی: محلّه ی شيخ آباد قم. فصلنامه ی پژوهش های جغرافيایی. شماره ی 85 . 129-145
6. حیدری چیانه ، رحیم . رضاطبع ازگمی ، سیده خدیجه (1389). نقش استراتژی توسعه شهری (CDS) در سیاست های تامین مسکن گروه های کم درآمد شهری، مطالعه موردی: شهر رشت . پژوهشهای جغرافیای انسانی . شماره 73 . 59-82
7. خسروی نژاد ، علی اکبر ، (1391) ، برآورد فقر و شاخصهاي فقر در مناطق شهري و روستايي ، فصلنامه مدلسازي اقتصادي، سال ششم، شماره 2 ،صفحات 60-39
8. عزیزی, منصور, موحد, علی, ساسانپور, فرزانه, کرده, نعمت. (1393). تحلیلی بر وضعیت فقر شهری (مطالعه موردی: شهر مهاباد). فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی « سپهر», 23(90-1), 60-69.
9. عظیمی، آزاده ، 1390 ، آسیب شناسی اقتصاد شهر و فقر شهری ، مجله شوراها ، شماره 57 ، 18-22
10. زنوز ، بهروز ، 1388 ، درآمدی بر اقتصاد شهر ، مجله اقتصاد شهر ، شماره اول ، 4-15
11. زنگنه شهرکی ، سعید ، حسینی ، علی ، 1392 ، مدیریت اقتصادی شهر با تأکید بر مالیات محلی و متغیرهای مؤثر بر آن (مطالعه موردی شهر تهران) ، مجله اقتصاد و مدیریت شهری ، سال اول ، شماره دوم ، 87-107
12. زنگانه ، احمد ؛ تلخابی ، حمیدرضا ؛ گازرانی، فریدون ؛ فشکی ، محسن یوسفی (1394)،گستره های فضایی فقر شهر اراک ، نشریه تحلیلی فضایی مخاطرات طبیعی ، سال دوم ، شماره 1 ، 93-107
13. سالیوان ، آرتور(1388).مباحثی در اقتصاد شهری(چاپ سوم).ترجمه دکتر جعفر قادری،پژوهشکده اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس،انتشارات نور علم
14. موحد، علی؛ ولی نوری، سامان؛ (1396) ، تحلیل پویایی فقر شهری در کلان شهر تهران 1375 – 90 ، فصلنامه علمي ـ پژوهشي و بينالمللي انجمن جغرافياي ايران ، سال پانزدهم ، شماره 55 ، 37-50
15. موحد علی، ولی‌نوری سامان، حاتمی‌نژاد حسین، زنگانه احمد، کمانرودی کجوری موسی. تحلیل فضایی فقر شهری در کلان‌شهر تهران. فصلنامه علمی-پژوهشی اقتصاد و مدیریت شهری. ۱۳۹۵; ۴ (۱۵) :۱۹-۳۶
16. نورمحمّدی، مهدی؛ و حاضری، هاتف (1389). عوامل مرتبط با فقر شهری ایران طیّ سال های 85- . 1363 . فصلنامه ی علمی پژوهشی رفاه اجتماعی. سال یازدهم. شماره 40 . صص: 347-400
17. مجيدی خامنه، بتول؛ و محمّدی، عليرضا، (1384) .درآمدی بر شناخت و سنجش فقر شهری. جغرافيا؛ نشریه ی علمی پژوهشی انجمن جغرافيایی ایران. سال سوم. شماره ی 6 ، 135-144

18. Martine, G. (2012). The new global frontier: urbanization, poverty and enviroment in 21st centur.Earthscan.
19. Ren, Chunhui (2011), Modeling Poverty Dynamics in Moderate-Poverty Neighborhoods: A Multilevel Approach Graduate Program in City and Regional Planning The Ohio State University.
20. Krishna, anirudh, (2016), the dynamics of poverty, The Oxford Handbook of the Social Science of Poverty.