یکی از ویِژگی های کشورهای جهان سوم، تمرکز شدید جمعیت و فعالیتها و عدم تعادل فضایی در برخورداری از امکانات است. از اهداف اساسی در برنامه ریزی منطقه ای ایجاد تعادل های منطقه ای در توسعه مناطق می باشد. حفظ و پایداری این تعادل ها نیز نیازمند رویکردی صحیح در برنامه ریزی است.

یکی از مفاهیمی که همواره مورد توجه صاحبنظران توسعه قرار داشته، عدم تعادل بوده است؛ عدم تعادلی که در برش‌های بخشی به طور مشخص میان کشاورزی و صنعت؛ خدمات در آن مقطع هنوز به وضعیت برتر دست نیافته بود، اجتماعی (میان شهر و روستا)، اقتصادی (میان تولید و مصرف یا تولید سنتی و تولید مدرن) و منطقه‌ای (میان مرکز و پیرامون) شناسایی شده و در تقابل با یکدیگر و اثرات آنها بررسی شدند.

در برنامه ریزی منطقه ای هدف به حداقل رساندن عدم تعادل از راه های زیر است:

• در نظر داشتن بعد فضایی- مکانی تصمیمات اقتصادی و نگرش فضایی به توسعه ملی
• اولویت دادن به انسجام و تعادل درون سیستمی مجموعه ملی بر بازدهی اقتصادی سریع و کوتاه مدت
• شناسایی پتانسیل های مختلف مناطق و راه های بهره برداری از آنها
• تنظیم روابط عملکردی بین مناطق و ایجاد و توسعه ظرفیت های رشد و توسعه در مناطق بازمانده از توسعه

با عنایت به عدم تعادلی که در نظام شهري ایران مشهود است، ضروري است، جهت کاهش عدم تعادل نظام شهري ایران کنترل رشد کلان شهرها و شهرهاي بزرگ از طریق تمرکز زدایی خدمات و فعالیت ها ي این شهرها و توزیع بر اساس سلسله مراتب در سطوح نظام شبکه شهري کشور، ایجاد شهرهاي جدید پیرامون شهرها بزرگ، تمرکز زدایی صنعتی به نفع شهرهاي متوسط و کوچک، ارتقاء نقش و کارکرد شهرهاي متوسط در ارائه خدمات ناحیه اي، ارتقاء کشش پذیري و جاذبه شهرهاي کوچک و بسیار کوچک از طریق تقویت زیربناهاي اقتصادي و اجتماعی، اعمال سیاست هاي تقویتی براي جلوگیري مهاجرت از روستاها به شهرها از طریق سیاست گذاري ها و برنامه ریزيها در دستور کار قرار گیرد.

اهمیت رفاه اجتماعی در تعادل منطقه ای

رفاه اجتماعی عبارت است از مجموعه ی سازمان یافته ای از قوانین، مقررات، برنامه ها و سیاستهایی که در قالب مؤسسات رفاهی و نهادهای اجتماعی به منظور پاسخگویی به نیازهای مادی و معنوی و تأمین سعادت انسان ارائه می شود تا زمینه ی رشد و تعالی او را فراهم آورد.

اهم عوامل بوجودآورنده عدم تعادلها ی منطقه ای در ایران :

• در ایران بعد از اصلاحات ارضی افزایش در آمدها و رانتهای ناشی از نفت وسرمایه گذاری ایجاد و توسعه صنایع مونتاز در نواحی پیرامون شهرهای بزرگ و ایجاد قطبهای رشد و طرح های تمرکزگرا باعث رشد متروپلها و سبب بروز عدم تعادلها و نابرابری های شهری ومنطقه ای گردیده است.پیامد این به سیل عظیم مهاجرت ها و عقب ماندگیها ی دیگر نقاط شهری و روستایی انجامیده است.
• ریشه این عدم تعادلها عمدتا ناشی از تنظیم برنامه های توسعه با نگرش صرف اقتصادی و بدون توجه به بازتاب های اجتماعی و منطقه ای آن بود که به نابرابریهای اجتماعی اقتصادی ومنطقه ای به شدت دامن زد و مانع از برخورداری متعادل همه مناطق از مواهب توسعه گردید.
• عدم ارتباط منطقی بین توزیع و تخصیص سرمایه گذاری ها با عامل مکان و فضا از یک طرف و توزیع منابع بصورت بخشی از سوی دیگر اثار فضایی ناخواسته ای ر در پی داشته که از آن جمله میتوان به عدم تعادل در توزیع امکانات و نابرابری های در آمدی بین مناطق وگرایش به تمرکز در یک یاچند نقطه ی محدود اشاره کرد.
• کم توجهی و عدم نگرش به بعد فضایی و نتایج مکانی تصمیم گیریها موجب تشدید عدم تعادل های منطقه ای گشته و نایرابری های اجتماعی و اقتصادی را در سطح مناطق به شدت دامن زده است.این مسئله موجبات عدم توسعه مناطق متناسب با قابلیت های توسعه و مزیت های نسبی خود شده است. یکی از ابعاد توسعه توجه به جوانب گوناگون آن از جمله حفظ محیط زیست و چگونگی دفاع از تاسیسات حیاتی در شرایط خاص وبحرانی است .

منابع مورد استفاده در این پژوهش به شرح زیر است :

• ﺑﺮرﺳﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﺗﻌﺎدل ﻓﻀﺎﯾﯽ ﻧﻈﺎم ﺷﻬﺮي اﯾﺮان در ﺳﻄﻮح ﻣﻠﯽ طی 60 سال اخیر (مسعود تقوایی و محمدرضا کنعانی، 1393)
• بررسی تأثیرات ایجاد شهرهای جدید در تعادل بخشی به فضای سکونت و اشتغال منطقه ای (زهرا جوهری و آراز مرادی مسیحی، 1390)
• نابرابری منطقه ای در ایران(جمیله توکلی نیا و محمد شالی، 1391)
• بررسی شدت عدم تعادل فضایی و منطقهای رفاه در استانهای ایران (محمد نبی شهیکی تاش و حسین یغفوری و باقر درویشی، 1394)
•  ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻫﺎي ﻣﻨﻄﻘﻪاي و آﻳﻨﺪه ﻧﮕﺎري ﺗﻮﺳﻌﻪ ( محمدرضا پور محمدی و نادر زالی، 1388) 
• تحلیل عدم تعادل های منطقه ای در ایران( محمدرضا قادری، 1393)
• تحلیل نقش برنامه ریزی استراتژیک در پایداری تعادل های منطقه ای( حسن احمدی و همکاران، 1392)