افزایش سرمایه در بورس چیست ؟ و انواع آن کدامند ؟

پرسشی که شاید برای بسیاری از سرمایه‌گذاران جدید بورسی پیش می‌آید این است که افزایش سرمایه چیست؟ چه شرکت‌هایی مبادرت به افزایش سرمایه می‌کنند؟ چه روش‌هایی برای افزایش سرمایه وجود دارد و تفاوت این روش‌ها در چیست؟ سهام موجود در پرتفوی سهامداران بعد از افزایش سرمایه چه تغییری می‌کند؟ و پرسش‌های دیگری از این دست که در گزارش پیشرو بدان‌ها پاسخ داده می‌َشود.

افزایش سرمایه چیست؟

سرمایه عددی است که به عنوان آورده سهامداران، در اداره ثبت شرکت‏‌ها و به عنوان سرمایه شرکت ثبت شده است. بعضی افراد به اشتباه فکر می‏‌کنند سرمایه شرکت همان دارایی‌هایش است یا سرمایه و دارایی با هم برابرند. در حالی که هر دو فکر اشتباه است. علتش هم این است که مثلا اگر شرکتی در شروع فعالیت خود یک میلیارد سرمایه ثبت کند، به مرور و پس از فعالیت خود، اموالی را خرید و فروش می‌‏کند.

بنابراین ممکن است قیمت آن اموال تغییر کند یا شرکت به هر دلیلی ضرری متحمل شود و یا از خرید و فروش چیزی سود کند. همه این خرید و فروش‏‌ها و سود و زیان‌ها‏ دارایی شرکت محسوب می‏‌شوند. بنابراین بعد از 10 سال، دیگر عدد دارایی‌‏های شرکت به اندازه سرمایه‌‏ای که روز اول ثبت کرده است، نیست.

پس سرمایه رقمی است که در اداره ثبت شرکت‏‌ها به ثبت رسیده. شرکت‌ها با طی کردن یکسری مراحل قانونی می‌توانند رقم سرمایه ثبت شده خود نزد اداره ثبت شرکت‌ها را افزایش دهند که به این فرآیند افرایش سرمایه گفته می‌شود. شرکتها برای اینکه بتوانند فعالیت های خود را توسعه دهند و قدرت رقابت خود را حفظ و یا افزایش دهند اقدام به افزایش سرمایه می کنند. در برخی از مواقع نیز این کار به منظور اصلاح و بهبود ساختار مالی شرکت صورت می گیرد. این تامین منابع مالی جدید می تواند به شکل های مختلفی صورت پذیرد. هنگامی که یک شرکت در بورس اوراق بهادار بخواهد سرمایه خود را افزایش دهد باید تعدادی سهام جدید منتشر کند و به سهامداران بفروشد تا مبلغ مورد نیاز برای افزایش سرمایه را تأمین کند. تفاوت اصلی بین انواع روش های افزایش سرمایه، در محل تامین این منابع جدید است. در ادامه درباره انواع روش های آن بیشتر توضیح خواهیم داد.

مراحل افزایش سرمایه شرکت‌ها :

• ابتدا هیئت مدیره شرکت افزایش سرمایه را پیشنهاد می‌دهد و تصویب می‌کند.
• بعد حسابرس با توجه به مفروضات ذکر شده افزایش سرمایه را بررسی می‌کند و در صورت عدم وجود ایراد آن را تایید می‌کند. در این مرحله حسابرس می‌تواند تمام یا قسمتی از افزایش سرمایه را تایید کند.
• مرحله بعد شرکت مدارک و مستندات افزایش سرمایه خود را برای اداره ثبت شرکت‌ها و سازمان بورس ارسال می‌کند.
• مرحله بعد تاییدیه سازمان بورس است. سازمان بورس با توجه به مستندات ارسالی بخشی یا همه افزایش سرمایه اعلام شده را تایید می‌کند.
• پس از آن اطلاعیه صدور مجوز افزایش سرمایه روی سایت کدال منتشر می‌شود که نشان می‌دهد سازمان بورس با آن موافقت کرده است.
• بعد از آن تاریخی برای مجمع فوق‌العاده شرکت مشخص می‌شود تا درمورد میزان افزایش سرمایه و قیمت جدید هر سهم تصمیم‌گیری کنند. اگر می‌خواهید در افزایش سرمایه شرکت کنید باید حتما قبل از تاریخ مجمع سهامدار شرکت باشید. (حتی اگر یک روز قبل از مجمع سهام شرکت را خریداری کنید باز هم افزایش سرمایه به شما تعلق می‌گیرد.)
• بعد از آن یک آگهی دعوت به مجمع عمومی فوق‌العاده روی سایت کدال درج می‏شود که در آن شرکت تمامی سهام‌دارانش را برای تصمیم‏گیری در خصوص افزایش سرمایه دعوت کرده که در آن آدرس و زمانی که می‏خواهد مجمع برگزار شود نوشته شده است.
• پس از آن، تصمیمات مجمع عمومی فوق‌العاده بر روی سایت کدال درج می‏‌شود که در آن مبلغ افزایش سرمایه و درصد افزایش سرمایه به طور قطعی اعلام می‌‏شود و افزایش سرمایه شرکت در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت می‌شود .

انواع افزایش سرمایه را می توان در چهار بخش تقسیم کرد :

• از محل سود انباشته (سهام جایزه)

طبق قانون تجارت شرکت ها موظف هستند سالیانه درصدی از سود خود را نزد خود نگهداری شوند. این سود در حسابی تحت عنوان سود انباشته در صورت های مالی شرکت ثبت می شود. در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی دارد، تصمیم می گیرد که افزایش سرمایه خود را از این روش انجام بدهد و با این کار منابع جدید مورد نیاز خود را تامین کند. پس در روش سود انباشته عملا جریان نقدینگی جدید به شرکت وارد نمی شود. پس به دلیل اینکه سهامداران پولی برای سهام جدید خود پرداخت نمی کنند به سهامی که به این روش به سهامدار تعلق می گیرد، سهام جایزه هم گفته می شود. در روش سود انباشته درصد مالکیت شما در شرکت تغییری پیدا نمی کند. یعنی به همان نسبت که سرمایه شرکت زیاد می شود تعداد سهام شما نیز افزایش پیدا می کند. از نظر تئوریک میزان دارایی شما نیز تغییری نمی کند، یعنی به همان نسبت که تعداد سهام شما زیاد می شود قیمت سهام کاهش پیدا می کند .

از مهمترین ویژگی های افزایش سرمایه در این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• • عدم نیاز به پرداخت قیمت اسمی سهم
  • سرعت گرفتن فرایند توسعه
  • کمک به بهبود سودآوری شرکت
  • عدم ورود نقدینگی از خارج شرکت
• از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران

در مواقعی که شرکت سود انباشته مناسبی ندارد و یا می خواهد که منابع مالی جدید به شرکت وارد کند از محل آورده نقدی سهامداران اقدام به افزایش سرمایه می کند. به دلیل اینکه افزایش سرمایه از این روش، نیازمند تأمین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت است، شرکت حق استفاده و حضور در آن را ابتدا به سهامداران شرکت می‌دهد. به این صورت که اوراقی تحت عنوان حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می گیرد. سهامدار در مدت زمان مجاز برای معاملات این اوراق که معمولا ۲ ماه است و به آن مهلت پذیره نویسی گفته می شود، می تواند یکی از دو کار را انجام دهد:

• • پرداخت مبلغ اسمی سهام: در این روش شما به ازای هر سهم باید مبلغی را دراین بازه زمانی ۲ماهه به شرکت پرداخت نمایید. این مبلغ در ایران معمولا ۱۰۰۰ ریال (قیمت اسمی سهم) است. با این کار پس از طی شدن مراحل افزایش سرمایه، حق تقدم شما تبدیل به سهم عادی می شود.
  • فروش حق تقدم: اگرشما به هر علتی تمایل نداشته باشید که از حق تقدم های خود استفاده کنید می توانید در این بازه زمانی ۲ ماهه حق تقدم های خود را به سرمایه گذاران دیگر بفروشید.

از مهمترین ویژگی های افزایش سرمایه در این روش می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• • زمانی که شرکت اندوخته‌ای برای افزایش سرمایه ندارد و جهت ایجاد نقدینگی قصد افزایش سرمایه را داشته باشد از این روش استفاده می‌کند. لذا موجب تزریق نقدینگی به درون شرکت می‌شود.
  • افزایش سرمایه درروش مطالبات و آورده نقدی زمان‌بر است تا جایی که ممکن است حتی تا ۶ ماه طول بکشد که سهام منتشرشده پس از افزایش سرمایه به پرتوها منتقل شود.
  • سرعت گرفتن فرایندهای توسعه‌ای
  • کمک به بهبود سودآوری در بلندمدت
• از محل تجدید ارزیابی دارایی ها

در این روش از محل تجدید ارزیابی دارایی ها، شرکت دارایی های ثابت مشهود خود را نظیر زمین، ساختمان، ماشین آلات و تجهیزات، سرمایه گذاری ها و … را مورد تجدید ارزیابی قرار می دهند. با این کار ارزش دارایی های شرکت در ترازنامه به روز می شود. در نتیجه از آنجایی که معادله حسابداری در ترازنامه باید برقرار باقی بماند و بدهی های شرکت نیز تغییری نکرده، سرمایه شرکت باید افزایش پیدا بکند تا این معادله برقرار بماند. در این روش نیز پولی به شرکت وارد نمی شود و فقط یک عملیات حسابداری در صورتهای مالی شرکت رخ می دهد. در این روش نیز به همان مقدار که تعداد سهام شما افزایش پیدا می کند قیمت آن کاهش پیدا می کند، در نتیجه تغییری در دارایی شما رخ نمی دهد.

• به روش صرف سهام

در این روش، شرکت سهام خود را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره نویسی به فروش رسانده و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی سهام را، به حساب اندوخته منتقل و یا در ازای آن سهام جدید، به سهامداران قبلی میدهد.  بجای انتشار سهام عادی با ارزش اسمی، پذیره نویسی سهام جدید ناشی از افزایش سرمایه به قیمت بازار انجام میگیرد. منظور از صرف سهام، اضافه ارزش سهام یعنی ما به التفاوت ارزش بازاری و اسمی سهام میباشد.

• افزایش سرمایه ترکیبی

در این نوع افزایش سرمایه منابع مالی موردنیاز شرکت‌ها از دو یا سه محل تأمین می‌شود. مثلاً ممکن است ۶۰ درصد از افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی مدنظر مدیران از محل آورده نقدی یا مطالبات و ۴۰ درصد دیگر از محل سود انباشته یا صرف سهام و یا تجدید ارزیابی دارایی‌ها به دست آید. این نوع افزایش سرمایه کاربرد فراگیری در بازارهای سهام دنیا ازجمله ایران دارد و اغلب شرکت‌ها باهدف تأمین آسان منابع مالی، عدم فشار به سهامداران و ایجاد انگیزه و جلوگیری از رقیق‌شدن سهام، اقدام به افزایش سرمایه از دو یا سه محل می ‌کنند. همانطور که در توضیحات بالا واضح است، تفاوت اصلی بین انواع روش‌های افزایش سرمایه، در محل تأمین این منابع جدید است.