مدیریت شهری؛ اهداف، چالش ها و راهبردهای آن

گسترش شهرنشینی و به دنبال آن مشکلات خاص زندگی شهری، بیش از پیش توجه به راهبردها و چاره های سودمند برای بهینه سازی زندگی شهروندان را ضروری ساخته است. علاوه بر موضوعاتی همچون محیط زیست شهری، حمل و نقل شهری، ایمنی شهری و برنامه ریزی شهری، یکی از عوامل بسیار مهمی که تاثیر فزاینده و تعین کننده ای بر عوامل سازنده شهری دارد، مدیریت شهری است.

مدیریت شهری در تعاریف کل نگر از مفهوم صرف اداره امور شهر فراتر می رود و با ساختارهای اجتماعی، سیاسی و اقتصادی پیوند می یابد و نقش فعالتری در توسعه شهر پیدا می کند. در این نگرش مدیریت شهری مسئولیتی استراتژیک تلقی می شود که ضرورتا با نتایج و پیامد های عملیاتی نیز همراه است و به همین دلیل تعامل آن با حوزه های قدرت، سیاست، اجتماع و اقتصاد شهری اجتناب ناپذیر می شود

«مدیریت‌ شهری‌ عبارت‌ است‌ از اداره‌ امور شهر به‌منظور ارتقاء مدیریت‌ پایدار مناطق‌ شهری‌ در سطح‌ محلی‌ بادرنظر داشتن، و تبعیت‌ از اهداف‌ سیاستهای‌ ملی، اقتصادی‌ و اجتماعی‌ كشور.»

عوامل موثر در مدیریت شهری

كارآیی‌ مدیریت‌ شهری‌ وابستگی‌ مشخصی‌ به‌ عوامل‌ زمینه‌ای‌ از قبیل‌ ثبات‌ سیاسی، یكپارچگی‌ اجتماعی‌ و رونق‌ اقتصادی‌ و نیز عوامل‌ دیگری‌ از قبیل‌ مهارت‌ و انگیزه‌های‌ سیاستمداران‌ و اشخاص‌ استفاده‌كننده‌ از این‌ سیاستها دارد. تحت‌ این‌ شرایط‌ چارچوب‌ و ویژگیهای‌ سازمانی‌ حكومت‌ و مدیریت‌ شهری‌ به‌ویژه‌ نقش‌ اجرایی‌ بخش‌ دولتی‌ و عمومی‌ در آن، تاثیر بسیار تعیین‌كننده‌ای‌ در موفقیت‌ آن‌ ایفا می‌كند.

اهداف‌ مدیریت شهری

مهمترین هدف مدیریت شهری را می توان در ارتقای شرایط کار و زندگی جمعیت ساکن در قالب اقشار و گروه های مختلف اجتماعی و اقتصادی و حفاظت از حقوق شهروندان، تشویق به توسعه اقتصادی و اجتماعی پایدار و حفاظت از محیط کالبدی دانست( سعیدنیا،46:1379)

وظایف مدیریت شهری

• آماده سازی زیرساخت های اساسی برای عملکرد کارآمد شهرها
• آماده سازی خدمات لازم برار توسعه منابع انسانی، بهبود بهره وری و بهبود استانداردهای زندگی شهری
• تنظیم فعالیت های تاثیرگذار بخش خصوصی بر امنیت، سلامتی و رفاه اجتماعی جمعیت شهری
• آماده ساختن خدمات و تسهیلات لازم برای پشتیبانی فعالیت های مولد و عملیات کارآمد موسسه های خصوصی در نواحی شهری

چالش های مدیریت شهری

• عدم هماهنگی بخش های دولتی، خصوصی و مجامع مردم نهاد و دخالت های ناصواب حوزه های دخیل در امور شهری
• عدم وجود انگیزه های لازم برای ترغیب بخش خصوصی برای دخالت در امور شهر
• مقاومت مسئولین در برابر نوآوری
• جهانی شدن و پیامدهای اقتصادی، اجتماعی فرهنگی و سیاسی آن
• وجود شهرهای چند فرهنگی به دلیل مهاجرت های گسترده در دهه های اخیر
• لزوم افزایش، حفاظت و نگهداری از زیر ساخت های موجود
• لزوم حفظ پایداری، توازن و تعادل محیط
• لزوم ظرفیت سازی و تقویت آن
• لزوم بهره مندسازی اقشار مختلف مردم از امكانات جامعه شهری
• نقش در حال تغییر حكومت
• ظهور سازمان ها و نهادهای جدید

راهبردهای مدیریت‌ شهری

برای‌ تحقق‌ اهداف‌ و انجام‌ وظایف‌ مدیریت شهری، راهبردهای‌ اساسی‌ ذیل‌ ارائه‌ و تدوین‌ گردد:

• انتقال‌ مسئولیت‌ و وظایف‌ برنامه‌ریزی، مدیریت‌ و گردآوری‌ و تخصیص‌ منابع‌ از سوی‌ دولت‌ و سازمانهای‌ مركزی‌ به‌ مدیریت‌ شهری
• جلب‌ مشاركت‌ عموم‌ مردم‌ برای‌ مدیریت‌ شهرها
• بهبود و توسعه‌ ساختار سازمانی‌ و تشكیلاتی‌ سیستم‌ و امور پرسنلی‌ و قانونی;
• بهبود شیوه‌های‌ مدیریت‌ مالی‌ و اقتصادی
• تاكید بر مدیریت‌ و برنامه‌ریزی‌ استراتژیك‌ و جامع‌ سیستم
• بسیج‌ كلیه‌ منابع‌ توسعه‌ شهری‌ با مشاركت‌ فعالانه‌ بخش‌ خصوصی‌ و سازمانهای‌ مربوط‌ به‌ جامعه‌ محلی
• تاكید بر راهبردهای‌ (توان‌بخشی) در ارتباط‌ با مسكن‌ و امكانات‌ زیربنایی‌ با كمكهای‌ ویژه‌ برای‌ اقشار كم‌درآمد
• سازماندهی‌ و بهبود كیفیت‌ محیطی‌ فیزیكی‌ زندگی‌ شهری‌ به‌ویژه‌ برای‌ اكثریت‌ عظیم‌ فقرای‌ شهری

برخی از منابع مورد استفاده در این مقاله عبارت اند از :

• حیدر لطفی، فرداد عدالتخواه، مینو میرزایی، شب بو وزیرپور (1388)، مدیریت شهری و جایگاه آن در ارتقا حقوق شهروندان، مجله نگرش های نو در جغرافیای انسانی (جعرافیای انسانی).
• محمد تقی رضویان ‌(1374)، تمركززدایی‌ در كشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ و ایران، انتشارات‌ شروین.
• احمد سعیدنیا (1381)، مدیریت شهری، کتاب سبز شهرداری ها، جلد 11، انتشارات وزارت کشور.